रिपोर्टर्स क्लब नेपालको प्रतिनिधिमण्डलसँग

स्थानः बालकोट 

मितिः २०७१।७।३

     सबै नेपालीहरुमा यहाँहरु मार्फत तिहारको, दीपावलीको शुभकामना दिन चाहन्छु । नेपाल संवत् नयाँ वर्ष प्रवेशको सन्दर्भमा शुभकामना भन्न चाहन्छु । जहाँसम्म संविधान निर्माणको प्रश्न छ, संविधानविहीन अवस्थामा देशलाई राख्ने प्रयास सफल हुन सक्दैन । यस प्रक्रियालाई लम्व्याएर अनन्तकालसम्म लाने, अराजकता सिर्जना गर्ने, अस्तव्यस्तता सिर्जना गर्ने र त्यसबाट लाभ लिन सकिन्छ भन्ने भ्रान्त दृष्टिकोणसँग सहमत हुन सकिँदेन । हामीले प्रतिबद्धता जनाएका छौँ, सबै पार्टीहरुले आफ्नो घोषणापत्रमा जनाएका छन्,  पटकपटक भनेका छन्, एक वर्षभित्र संविधान दिन्छौँ भनेर । एक वर्षको सुरुवात माघ ८ गते संविधान सभाको पहिलो बंैठकबाट गरिने भन्ने धारणाअनुरुप माघ ८ गतेभित्र नयाँ संविधान जारी गरिनेछ । पहिलो कुरा तपाईंहरुलाई आश्वस्त पार्न खोजेको, ढुक्क पार्न खोजेको यो हो कि माघ ८ गतेभित्र हामी संविधान जारी गर्छौँ । दोस्रो, संविधान सभामा कसैको पनि एक तिहाइ वा त्यसको आसपास भन्दा बढी छैन । संविधान जारी गर्न कम्तीमा दुई तिहाइ नभई हुन्न । त्यसैले संवाद, सहमति र सहकार्य हाम्रा निम्ति अनिवार्य छ । यो कुरा हाम्रो इच्छा पनि हो र इच्छा नभए पनि बाध्यता पनि हो । एक तिहाइ भन्दा बढी कसैसँग छैन, दुई तिहाइ नभई संविधान जारी हुँदैन भने संवाद, सहमति जरुरी छ । त्यस कारण हामीले हिँड्ने बाटो संवाद, सहमति प्राप्त गर्ने बाटै हो । यसो गर्दा हामी संविधानको पक्षमा कसैको मत अछुतो हुन्छ भन्ने ठान्दैन । सबैले संविधानको पक्षमा मत जाहेर गरून् भनेर हामी प्रयास गर्छौँ । मतभेदहरु होलान्, कसैले कसैलाई चरम दक्षिणपन्थी ठान्ला, कसैले कसैलाई उग्रपन्थी ठान्ला, कसैले कुन कुरामा असहमति जनाउला, तर जे सुकै भए पनि सबैलाई हामी आग्रह अनुरोध गर्दछौँ, संविधानका पक्षमा हामी एकमतले जाऔँ र सबैले संविधान जारी गर्ने कुरामा सहमति जनाऔँ । हाम्रा यी प्रयासहरु अथक रूपमा हामी अगाडि बढाउँछौँ र सहमति प्राप्त गछौँ । अब कथंकदाचित् कसैले समाजमा अस्तव्यस्तता, अराजकता सिर्जना गरेर आफूले फाइदा लिन सकिन्छ भन्ने भ्रम पाल्छ भने त्यस भ्रमअन्तर्गत वा अन्य कुनै कारणबाट दुष्प्रभावित भएर संविधान बन्न नदिने नियत राख्छ भने सहमतिका साथ संविधान बन्न दिनुहुन्न भनी ठान्छ भने र सहमति गर्दिनँ भनेर पानी समाउँछ, कसम खान्छ भने त्यस्तो एक दुई असहमतिका कारण संविधान जारी गर्ने कामा रोकिन सकिँदैन, किनकि यो संविधान सभा कतिपयले वहिप्कार गर्दागर्दै संविधान बनाउनका लागि लगभग असी प्रतिशत सहभागिताका साथ जनताले  पठाएको हो । विश्वास फैलाउन खोज्नेका बीचवाट उत्साहका साथ जनता संविधानका लागि मतदान भएको हो । संविधान बनाउने हाम्रो उद्देश्य कसेका एकदुई असहमतिका कारण रोकिने छैन, प्रक्रियाबाट संविधान बन्छ नै । 

     अर्को कुरा संविधान जारी गर्ने सन्दर्भमा ऋषिजीले भनेको तेस्रो कुरामा जानु जरुरी छैन । सहमतिको हाम्रो अथक प्रयास जारी हुनेछ । कदाचित् कुनै कारणले सहमति हुन सकेन भने आवश्यक संख्या नपुगी संविधान जारी हुँदैन, आवश्यक संख्या पुगे पछि रोकिँदेन, कसैले रोक्न खोज्यो भने त्यसको सामना गरिन्छ । देशलाई अन्धकारमा राख्न खोज्ने, देशमा संविधान आउन नदिने, सहमति गरौँ न भन्दा कुनै हालतमा पनि सहमतिमा आउन नखोज्ने, सहमति बिना लौ संविधान जारी गर त भन्ने २२ दलका २२ सय मानिसको विरोध प्रदर्शन गर्ने । यस्ता खालका प्रयासहरुलाई हामी बुझ्छौँ, यो संविधान बन्न नदिने प्रयास हो । सहमति नगर्ने, सहमति बिना संविधान जारी गर्न नपाइने भनेको के ? यो अनौठो कुतर्क हो, यति सारो कुतके दुनियाँमा कसैले गर्न सक्दैन । नेपालमा मात्रै छन् यस्तो चरम कुतर्क गर्न जान्ने । सहमत नहुने, सहमति बिना कार्य गर्न नपाइने । भने पछि उनले जे भन्छन्, त्यो मात्रै जारी गरिदिनुपर्ने । उनीहरु जे भन्छन् त्यसमा मात्रै सहमत हुन्छन्, अरुले मानिदिनुपर्ने । 

     यता संविधान निर्माणको उद्देश्यका निम्ति वातावरण सहज बनाउनका लागि एमाले, काँग्रेस, एमाओवादी र अरु सम्मिलित राजनीतिक समिति बनेको छ । एक जना मित्रले संयोजक आपूmलाई नभई हुँदैन भनेर महिनौँ साह्रै जिद्दी गर्नुभयो र लौ त भनेर संयोजक उनलाई बनाइयो । संविधान बनाउने राजनीतिक समितिको संयोजक बनाइयो । अर्कातिर वहाँ संविधान बन्न नदिने मोर्चा गठन गरेर लाग्नुभएको छ । अचम्म लाग्छ, भुइँ खोस्रेर, भित्ता हानेर, लौरी खेलेर के गरेको थाह छैन, विद्रोह गछौँं, विद्रोहमा उत्रन्छु, यदि लडाउँछ भने म यता आउँछृ, उता जान्न भनेको त्यो त वहाँको छँदैछ । उता जानुहुन्छ वहाँ, यता आउनुहुन्न भनेको संविधान बन्न नदिनेतिरै जानुहुन्छ । जनता भनेको कै? जनताले आफ्नो मतद्वारा पठाएका पार्टीहरु, बनाएको संविधान सभा होइन ? यो संविधान सभा केका लागि जनताले बनाएको त भन्दा संविधान बनाउनका लागि । संविधान सभाको जुन बनावट जनताले तोकेको छ, त्यो केका लागि । अब संविधान सभामा जतताले प्रतिनिधि पठाएपछि र संविधान सभाको काम संविधान जारी गर्ने भए पछि संविधान सभाका अहिले रहेका प्रमुख पार्टीहरुले लोकतान्त्रिक संविधान बनाउँछौँ भन्ने प्रतिबद्धता जनाए पछि फेरि जनमत संग्रह किन? कति पटक जनतासँग भोटै मात्र माग्न जाने ? जनमत संग्रह भनेको छ, संविधान सभा भनेको छ, के सोध्न जाने जनतालाई? लोकतान्त्रिक संविधान बनाउँछु भनेका होइनौ? देऊ न संविधान भन्दैनन् जनताले ? हामीलाई संविधान बनाउन जनताले पठाएको छ, संविधान लिएर जनतामा जानुपर्छ । चार जना मान्छे असहमत भयो भन्दैमा जनमत संग्रह भन्ने हुँदैन, जनमत हामीलाई थाह छैन र ? जनमत प्रतिविम्बित भएको छैन ? त्यस कारण त्यो उलामालाका पछाडि लाग्नु हुँदैन । जनमत त ८० प्रतिशत जनमत हो । सबै प्रतिविम्बित भएकै छ, त्यस कारण जनमत संग्रह जस्तो कुरा गर्ने, फेरि अर्को वितण्डा खडा गर्नै त्यस खालको कुराको आवश्यकता नै छैन । कसैले देश टुक्र्याउन पाउनुप¥यो भन्यो, जनमत संग्रह होस् भन्यो, पाउँछ ? फेरि त्यति छोडिदियो भने देश टुक्र्याउन पाउने सन्दर्भमा उसले अनावश्यक कुतर्क गर्छ नि, जनतामा भ्रम फैलाउँछ । त्यसकारण कतिपय कुरा छलफलका लागि हुँदैनन्, नियन्त्रण गरिन्छ । देशको एकताको पक्षमा सरकार दृढ उभिन्छ, हामी सँधै सरकारमा हुन्नौँ तर पार्टी उभिन्छ । शान्ति खल्बल्याउने खालका विभिन्न साम्प्रदायिकता, घृणा भड्काउने खालका कुनै कुराहरुसँग हाम्रो पार्टीको सहमति हुँदैन । लोकतान्त्रिक मूल्य मान्यताको लोकतान्त्रिक संविधान हामी निर्माण गर्छौँ, कुनै पनि शब्दको कुनै पनि नामको अलोकतान्त्रिकरण, तानाशाहीकरणका दिशामा, अराजकताका दिशामा, अस्थिरतका दिशामा देशलाई लाने काम सफल हुन दिइन्न । चार जना मान्छे उता¥यो, तोडफोड गरायो, अनि जनताले ग¥यो भन्यो । यस्तो कुरा अब चल्दैन ।  

प्रश्नः अब के प्रक्रियामा गएर माघ ८ गते नै संविधान जारी गर्ने हो र?

उत्तरः मैले भनी नै सकेँ, खुलस्त भाषामा माघ ८ गते नै संविधान जारी हुन्छ ।

प्रश्नः तयारी नि?

     हामी अहिले सहमतिकै काम गरिराखेका छौँ, सहमतिकै प्रयास गरिरहेका छौँ, हाम्रो उद्देश्य सहमतिका साथ संविधान जारी गर्ने हो । छ सय एक कोही बाहिर नजाऊन्, हिजो विभिन्न भ्रम पालेर चुनाव वहिष्कार गरेर बाहिर बसेका पनि विरोधमा नरहून् । बाहिर रहेकाले पनि समर्थन गरून्, हामी सबैको त्यो चाहना हो । तर देश तल परे परोस् मेरो कुरा माथि पर्नुपर्छ भन्ने केही मान्छेहरु छन् । देश तल परेर भए पनि आफ्नो कुरा माथि पर्नु पर्ने । त्यसलाई मान्न सकिँदैन । संविधान नबनाउने कुरा कसैको अहंतुष्टिको होला, कोही विभिन्न उद्देश्य र अरु चीजबाट दुष्प्रभावित भएको होला, त्यो मान्न सकिन्न । त्यसकारण सहमति भए पनि प्रक्रियामै जानुपर्छ, सहमति नभए पनि प्रक्रियामै जानुपर्छ । संविधान भनेको कुनै रत्नपार्कबाट घोषणा गर्ने कुरा त होइन । त्यसको एउटा प्रक्रिया छ, निर्णयार्थ पेश हुने प्रक्रिया छ, निर्णय गर्ने प्रक्रिया छ । त्यही प्रक्रियामा जाने हो । अब निर्णय गर्दाखेरि हामीले हेर्नुपर्छ, कतिले मतदान गर्छन्, त्यसबेला मात्र थाह हुन्छ । सहमति त हुन्छ नै, सहमतिका साथै संविधान जारी हुन्छ । तर कोहीकोही एकाधले मानेन भनें......। मौसमविद्हरुले भन्छन् नि आज मौसम सफा छ भनेको आकाशमा बादलका टुक्राटाक्री पनि छैनन् भनेको हो र? हुन सक्छन् नि! टुक्राटाक्री हुँदै गर्छ एकाध, तर मौसम सफा छ । 

     हामी अहिले संक्रमणकालमा छौँ । यसमा विभिन्न पृष्ठभूमिबाट आएका दलहरु छन्, शक्तिहरु छन् । अलोकतान्त्रिक पृष्ठभूमिबाट आएकाहरुलाई लोकतन्त्र स्वीकार्न सहज हुँदेन । मलाई लाग्छ, उनीहरु आफैँ पनि सङ्क्रमणकालीन अवस्थामा छन् भने उनीलाई पनि एउटा प्रक्रिया लाग्छ र त्यसले समयको माग गर्छ । यदि सहमत हुँदैनन् भने एउटा प्रक्रिया र एउटा समयको माध्यमबाट विस्तारै सहमत हुँदै जान्छ । हतियार नउठाउन त भन्दा मान्दैनथे नि, अब गल्ती रहेछ भन्ने ठाउँमा त पुगे । अझै पनि जनताको बीचमा ताउपाउ र विद्रोह रे! विद्रोह भनेको के ? अहिले पनि नेपालमा उत्पात् नै मच्चाउँछु भन्ठानेका छन् कि क्या हो ? त्यो सम्भव छैन । हामी कुन मितिमा छौँ त हामीले थाह पाउनुपर्छ । त्यस्तै कुन ठाउँमा छौँ, कस्तो अवस्थामा छौँ भन्ने पनि थाह हुनुपर्छ । उहिले हाई जम्प गर्ने, लङ्ग जम्प गर्ने भनेर यतिखेर हुन्छ ? त्यसकारण कतिपयलाई पहिलेका सम्झना आउन सक्छन्, तर ती अहिले काम लाग्दैनन् । मेरो नम्र निवेदन यति हो । 

प्रश्नः प्रधानमन्त्री सुशील कोइरालाले माघ ८ गते संविधान जारी नभए पनि संविधान जारी नहुँदासम्म म नै प्रधानमन्त्री रहन्छु भन्नुभएको छ, यसमा तपाईंको भनाइ के रहेको छ? 

उत्तरः यसमा एउटा कुरामा मात्र आशंका गर्न सकिन्छ, कहीं माघ ८ मा संविधान जारी नगरेर रहन खोजिएको त हैन ? यस्तो आशय त छैन ? तर हामीले के भनेका छौँ भने माघ ८ गतेभित्र संविधान जारी गर्ने हो र संविधान जारी भए पछि सरकार परिवर्तन हुन्छ । माघ ८ गते संविधान जारी भयो भने सरकार परिवर्तन भन्दा अघिल्लो कुरा भयो । त्यही चाहिँ भएन र त्यसको अगुवाइ सरकारले गरेन भने त त्यहीँ गइगयो नि! माघ ८ गते भित्र संविधान जारी गछौँ, संविधान जारी भए पछि सरकार परिवर्तन गर्छौँ भने पछि माघ ८ गते भित्र संविधान जारी गर्न नसके प्रधानमन्त्री चाहिँ म बसिरहन्तु भन्ने कुरा वहाँले कसरी गर्न सक्नुहुन्छ ? त्यो एउटा कथंकदाचित् भन्ने केही भन्नुभएको होला । मलाई त्यस्तो लाग्दैन । वहाँले पटकपटक भन्नुभएको छ, माघ ८ गते संविधान जारी गर्ने र मलाई संविधान जारी गरेपछि रहन पनि मन छैन र संविधान माघ ८ गतेभित्र हुन्छ र त्यसपछि मैले छोड्छु ।