हामी चाहन्छौँ, कोही पनि हामीले जारी गर्ने संविधानभन्दा बाहिर नहोस्!

(नेकपा (एमाले) का अध्यक्ष क. के.पी. शर्मा ओलीले केही समयअगाडि जितिया पर्वको अवसरमा अायोजित एक कार्यक्रममा दिनुभएको भाषणको सान्दर्भिक अंश यहाँ प्रस्तुत गरिन्छ । – निजी सचिवालय)

     अहिले हाम्रो देशको सन्दर्भमा हामी सबैलाई थाह छ ।  हामी सङ्क्रमण कालमा छौँ र यो सङ्क्रमणकाल हामीले केही तीता अनुभवहरु लिएको अवस्थामा गुज्रिरहेको छ । ०६२÷६३ पछि एउटा विशेष सङ्क्रमणकाल सुरु भयो । यद्यपि नेपालमा ००७ सालको आन्दोलनदेखि, राणाशाहीको समाप्तिछि, नयाँ जमानाको प्रारम्भछि नै नेपाली समाज सामन्ती, निरङ्कुश राजतन्त्रात्मक शासन र जहाँनिया राणाशासनको दूई चक्रव्यूहबाट लोकतन्त्रतर्फको लोकतान्त्रिक गणतन्त्रतर्फको यात्रामा प्रवेश ग¥यो । असमानता र विभेदहरु जो समाजमा थिए, तिनलाई हटाएर लोकतान्त्रिक समाज स्थापना गर्ने दिशामा अगाडि बढ्यो । त्यसै गरी अधिकारविहीन जनतालाई अधिकारसम्पन्न बनाउने दिशामा अगाडि बढ्यो । र देशको समृद्धिको दिशामा अगाडि बढ्यो । यो एउटा सङ्क्रमण, उतारचढावहरु भए, कहिले प्रतिगमन भयो, कहिले अग्रगमन भयो, ती कुराहरु हामीले झेल्दै आयौँ । ०६२÷६३ को आन्दोलन अर्कों एक विशेष आन्दोलनको रूपमा, एउटा मोडको रूपमा हामीले लिएका छौँ र त्यस आन्दोलनले एउटा विशेष सङ्क्रमणकाल सुरु ग¥यो । यो विशेष संक्रमणकालका विभिन्न उपचरणहरु रहे । संविधान सभाको गठन, त्यो भन्दा अगाडिको कुरामा म धेरै जान चाहन्न, किनभने जङ्गलमा रहेको माओवादीलाई फेरि हिंसाको बाटोबाट शान्तिपूर्ण लोकतान्त्रिक बाटोमा फर्कने क्रमको सुरुवात भयो । जब शान्ति सम्झौता भयो, उनीहरु संसदमा र सरकारमा सहभागी भए र संविधान सभाको निर्वाचन भयो । निर्वाचन पछि संविधान सभाको कार्यकाल सुरु भयो, दुई वर्ष थियो, चार वर्ष बनाइयो, तर चार वर्षमा पनि संविधान बन्न सकेन,  बन्न दिएन र संविधान सभालाई, संसदलाई असफल बनाउने, भङ्ग गर्ने काम बलजफ्ती भयो । 

     त्यसपछि हामी एउटा भयावह स्थितिमा फँस्यौँ । राजनीतिक संकट र संवैधानिक संकटको अत्यन्तै जटिल खालको स्थितिमा फँस्यौँ, जहाँ राजनीतिक संकटलाई संविधानले समाधान दिन सक्दैन, संवैधानिक संकटलाई समाधान दिने कुनै प्रतिनिधिमूलक संस्था वा संसद छैन, त्यस्तो स्थितिमा हलचल गर्ने स्थिति छैन । हामीले अर्को एउटा छोटो उपचरण, त्यस्तो अवस्थामा देशलाई असफल राष्ट्र हुनबाट जोगाउने, जो बलियो छ, त्यसले शासन गर्ने स्थितिबाट जोगाउने र लोकतन्त्रतर्फ फर्काउनतिर लाग्नुप¥यो र हामी त्यस दिशामा लाग्यौँ । अर्को कुनै अस्थायी र आवधिक बाटोबाट बाटोबाट भए पनि डिरेल भएको लोकतन्त्रलाई फेरि बाटोमा फर्काउनुपथ्र्यो, त्यसका निम्ति हामीले संविधान सभाको दोस्रो निर्वाचनको आयोजना गर्नुं पथ्र्यो । दोस्रो निर्वाचनको आयोजना भयो र त्यो सफलताका साथ, जनताका अत्यन्तै ठूलो सहभागिताका साथ भयो, त्यो हामीलाई थाह छँदैछ ।            एकातिर संविधान सभा असफल भएको तीता अनुभवहरु हामीसँग छन्, अर्को तर्फ दोस्रो संविधान सभाको निर्वाचनको परिणाको भिन्नता र त्यसको अनुकूलताले संविधान बनाउन सकिने, जारी गर्न सकिने अवस्था हामीलाई दिएको छ । नेपाली जनताले एमाले, नेपाली काँग्रेसलगायतका लोकतान्त्रिक शक्तिहरुलाई जो संविधान बनाउने पक्षमा छन्, उनीहरुलाई दुइतिहाइ भन्दा बढी मत प्रदान गरेको छ । शतप्रतिशत हामीले खोज्यौँ भने, कहीं कसैको पनि आउँदैन । शतप्रतिशत कसैले प्राप्त पनि गर्न सक्दैन । अलिकति असहमति त रहन्छ । संविधान जारी गर्ने पक्षमा दुई तिहाइ हुँदा त्यसलाई हामी उपयोग गर्न सक्छौँ कि सक्दैनौँ ? एउटा तथ्य छ, संविधान सभामा कसैको पनि एक तिहाई भन्दा बढी छैन, दुई तिहाई नभई संविधान बन्दैन । संविधान बनाउने हो भने सहमति सहकार्यको बाटो नहिँडीकन कसैले बनाउँछु भन्छ भने, एकतिहाइ भन्दा बढी कसैको छैन, दुई तिहाइ नभई संविधान बन्दैन, कसैसँग सहकार्य गर्दिन, संवाद गर्दिन भन्ने कुराले संविधान बन्नै सक्दैन । त्यसकारण हाम्रो निम्ति सहकार्यको, संवादको र सहमतिका साथ संविधान जारी गर्ने नै हो । हामी चाहन्छौँ कोही पनि हामीले जारी गर्ने संविधानभन्दा बाहिर नहोस् । 

     मैले धेरै ठाउँमा भन्ने गरेको छु, हाम्रो संविधानका पाँच वटा मूलभूत कुराहरु हुनेछन् । नेपाललाई शान्ति चाहिएको छ, शान्ति खल्बल्याउने, हिंसा भड्काउने, शान्ति स्थापित हुन नदिने कुनै प्रयास हाम्रो संविधानले बोक्ने छैन, बोक्नुहुँदैन । लोकतन्त्रका मूल्य, मान्यता, अन्तर्राष्ट्रय स्तर र मानवजातिले उचाइमा उठाएका अवधारणाहरु हामी छोड्न सक्दैनौँ । विभिन्न प्रकारका भेदभावलाई हामी सहन सक्दैनौँ र सामाजिक सद्भावसहितको समतामूलक सामाजिक न्यायसमेतको समाज हामी स्थापित गर्न चाहन्छौँ । चौथो कुरा राष्ट्रिय एकता खल्बल्याउने अनेक प्रकारका, अनेक नामका, अनेक रूपका प्रयासहरु भइरहेका छन्, हामी राष्ट्रिय एकतालाई कुनै पनि हालतमा खल्बिलिन दिँदैनौँ । र पाँचौं, नेपाल राष्ट्र र नेपाली जनताले भोगिरहेका पछौटेपन र गरिबीका समस्याबाट देशलाई आधुनिकतातर्फ र समृद्धि र सम्पन्नतातर्फ लिएर जान चाहन्छौँ, त्यसका निम्ति हाम्रो संविधानले यी पाँच वटै कुरामा बाटो दिनुपर्दछ । 

     यी कुराहरु प्राप्त नहुने गरी, शान्ति खल्बलिने गरी कुनै सम्झौता हुन्न भन्ने कुरा हामी सबैलाई भन्न चाहन्छौँ । लोकतन्त्रलाई अस्वीकार गर्ने गरी कसैसँग सम्झौता गर्न सकिन्न । असमानता र विभेद कायम राख्ने गरी पनि कसैसँग सम्झौता गर्न सकिन्न । राष्ट्रिय एकता खल्बल्याउने खालका प्रयास र विचारहरुसँग सहमत हुन सकिँदैन । र समृद्धितर्फको हाम्रो यात्रालाई विभिन्ने नाममा भड्काउने, बिथोल्ने प्रयासलाई पनि हामी छूट दिनसक्दैनौँ । तर संवाद, सहमतिबाट नै संविधान बनाउन चाहन्छौँ, सबैसँग कुरा गर्छौँ र हामी अत्यन्तै लचिलो भएर प्रस्तुत हुन्छौँ । यावत् विषयहरुमा मैले भनेको पाँच वटा कुरा हाम्रा आधारहरु हुन्, हामीले छोड्नसक्दैनौँ ।